مهاجر

تاریخ و عقاید ماتریدیه ( نوشته سید لطف الله جلالی)

کتاب تاریخ و عقاید ماتریدیه، نوشت? سید لطف الله جلالی است که توسط مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم در یک جلد به رشته تحریر درآمده است.

این کتاب، اولین کتاب به زبان فارسی است که به صورت مستقل به معرفی یکی  از مذاهب پرطرفدار اسلامی که در شرق و شمال جهان اسلام فعالیت داشته و توانسته است مسلمانانی را به خودش جذب کند، پرداخته است.

کتاب تاریخ و عقاید ماتریدیه در زمستان 1386، در 3000 نسخه به چاپ رسید و توانست اثر برگزیده کنگره دین پژوهان کشور نیز بشود.

نویسند? کتاب در سه بخش کلی 1. تاریخ ماتریدیه  2. اندیشه های کلامی ماتریدیان 3. مقایسه ای میان اندیشه های ماتریدیه با اشاعره، معتزله و امامیه در 388 صفحه به رشته تحریر درآورده است.

جزئیات تفصیلی بخش های کتاب :

بخش اول) تاریخ ماتریدیه

1.       ابومنصور ماتریدیه

2.      پیدایی، سیر تحول و علل گسترش ماتریدیه

3.      نامداران ماتریدیه (از قرن 4-14)

4.      قلمرو جغرافیایی ماتریدیان

5.      روابط ماتریدیه با دیگر فرقه های اسلامی

بخش دوم) اندیشه های کلامی ماتریدیان

1.      بنیادهای اندیشه های کلامی ماتریدیان

2.      ایمان

3.      خداشناسی

4.      توحید

5.      اسما و صفات الهی

6.      خلق اعمال

7.      نبوت

8.      امامت و خلافت

9.      معاد

بخش سوم) مقایسه ای میان اندیشه های ماتریدیه با اشاعره، معتزله و امامیه

مختصری از کتاب

نویسنده در بخش دوم کتاب به بیان اندیشه های کلامی این فرقه پرداخته است. اندیشه های کلامی ماتریدیه را در مورد امامت و خلافت در فصل هشتم کتاب آورده است [1] و بیان می دارد که هر چند در نگاه ماتریدیان این بحث، جزو اصول اعتقادی نبوده و لیکن از متمات مسئله نبوت محسوب  می شود در نظام فکری آنان جایگاهی ویژه دارد و حجم قابل ملاحظه ای از آثار ایشان را به خود اختصاص داده است.[2]

نویسنده آقای سید لطف الله جلالی در ادامه می آورد:

ماتریدیان در جایگاه بخشی از اهل سنت و جماعت، امامت را از مسایل سیاسی و از باب ادار? امور مسلمانان و جامع? اسلامی مطرح می سازند. از این روی، امامت از منظر آنان به حاکمیت و مدیریت جامع? اسلامی است.

از منظر آنان امام باید به تنفیذ احکام، اقام? حدود، حراست از مرزها، تجهیز ارتش، اخذ صدقات، برخورد با اشرار و راهزنان، اقام? نماز جمعه و جماعات واعیاد، قطع منازعات، سرپرستی ایتام، تقسیم غنائم و ... بپردازد و گرنه جامع? اسلامی یا از درون دچار اختلاف و نزاع می شود و سرانجام از هم خواهد پاشید یا از برون آماج هجوم دشمنان واقع و نابود خواهد شد. [3]

مجموعه افکار ایشان در بحث امامت آنگونه که نویسنده آورده است عبارتست از :

1.      عدم نصی از سوی پیامبر مبنی بر امامت و جانشینی پس ازخود گرچه برخی از ایشان قائلند پیامبر (ص) تلویحا به خلافت ابوبکر تنصیص فرموده است و مستند کلام ایشان عمل صحابه در عمل نص است.[4]

2.      راه تعیین امام از طریق انتخاب است که از طریق اجتهاد و به کارگیری رای و نظر در احوال امت صورت می گیرد.

3.      ویژگی های امام : مرد، مسلمان، قریشی بودن، افضل بودن، عادل بودن، داشتن عصمت، آشکار بودن[5]

نویسنده در مورد امامت خلفای اربعه آورده است:

از منظر ماتریدیان چهار خلیف? نخست ، یعنی ابوبکر ، عمر ، عثمان و علی (علیه السلام) ضمن اینکه امام جامعه اسلامی بودند و اموری را که وظیف? امام بود بر عهده داشتند، خلیف? پیامبر نیز بودند . از دیدگاه آنان خلافت، نیابت از پیامبر در ادای وظایف دینی و اقام? حدود الهی است، که خلیف? از پیروی از هوی و هوس دوری جسته و خلافت را وسیل? رسیدن به لذات دنیوی و منافع مادی قرار نمی دهد. [6]

امتیازات این کتاب:

1.      اولین امتیاز این کتاب این است که نویسنده خود از حوز? جغرافیایی پیروان ماتریدیه بوده که در حوز? علمیه قم دانش آموخته است .

2.      دیگر امتیاز این کتاب دسته بندی و بخش بندی خوب است کتاب است ...

3.      روان نویسی و ساده نویسی

4.      استنادات خوب این کتاب از منابع فرقه ماتریدیه.

5.      معرفی کامل ابومنصور ماتریدی و نیز شاگردان و سلسه نامداران ماتریدیه از قرن 4 تا قرن چهاردهم هجری قمری از دیگر محسنات و امیتیازات این کتاب است .